รายละเอียดโครงการ

จากกระแสที่ผู้บริโภคหันมาสนใจสุขภาพและมีแนวโน้มความต้องการอาหารและของใช้ต่างๆ ที่ปลอดภัยหรือที่ผลิตด้วยระบบอินทรีย์ โดยเฉพาะอาหารสุขภาพมีความต้องการมากขึ้นตามลำดับ จึงมีการนำเข้าแปรรูปปลาหนังน้ำจืดปีละ 3 หมื่นล้านบาท และตลาดต่างประเทศกว่า 1 ล้านตัน (กรมศุลกากร 2557) ประเทศไทยเป็นประเทศผู้นำทางการแปรรูปอาหารจากทรัพยากรทางน้ำของโลก มูลค่ากว่า 5 แสนล้านบาท แต่ส่วนใหญ่เป็นทรัพยากรทางทะเล จากน้ำจืดมีประมาณ หลายพันล้านบาท และมียังมีน้อยมากในการแปรรูปอินทรีย์ในสัตว์น้ำจืด ทั้งที่มีความต้องการเพิ่มขึ้นปีละประมาณ 20 เปอร์เซ็นต์ โครงการนี้จะเป็นการเริ่มต้นที่มีความสำคัญและมีมูลค่าเพิ่มที่มีประโยชน์อย่างมาก ในทรัพยากรทางน้ำ ในแต่ละชนิดมีความแปรปรวนในองค์ประกอบตามชนิด จึงมีการเก็บรักษาและแปรรูปเพิ่มมูลค่าไม่เหมือนกัน โดยทั่วไปสัตว์น้ำเน่าเสียเร็วกว่าอาหารสดอื่นๆ และเกี่ยวข้องกับอันตรายสำคัญๆ ที่จะเกิดกับสุขภาพมากว่าการรักษาคุณภาพไว้จึงมีความสำคัญมาก โดยการนำทรัพยากรเหล่านี้มาทำการแปรรูปเพื่อยืดอายุการเก็บรักษา เพิ่มมูลค่าและยังคงความเป็นวัตถุดิบที่สด สะอาด อร่อย ปลอดภัย ซึ่งการจัดตั้งโรงงานแปรรูปทรัพยากรทางน้ำ สู่ผลิตภัณฑ์อินทรีย์เพื่อวิสาหกิจชุมชนนำร่อง จะเป็นแหล่งเรียนรู้และเป็นแหล่งที่รองรับวัตถุดิบที่จะไปเป็นผลิตภัณฑ์ในรูปแบบต่างๆ ที่ผู้บริโภคสนใจ เป็นอาหารสุขภาพและอาหารเสริมได้ ตลอดจนสามารถเพิ่มมูลค่าได้มากกว่า 100-500 เปอร์เซ็นต์ ลดของเสียจากการผลผลิต ซึ่งสามารถนำไปพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์ได้เกือบทั้งหมด เพิ่มการแข่งขันและช่องทางการตลาดให้กับชุมชน เพื่อต่อยอดสู่วิสาหกิจ จากยุทธศาสตร์การพัฒนาประเทศที่มีเป้าหมายสู่ความมั่นคง มั่งคั่ง ยั่งยืน โดยการใช้องค์ความรู้จากการวิจัยและนวัตกรรมมาขับเคลื่อนเศรษฐกิจของประเทศไทยสู่ Thailand 4.0 เพื่อสนับสนุนยุทธศาสตร์ดังกล่าวจึงมีความจำเป็นอย่างเร่งด่วนในการสร้างและพัฒนาบุคลากรทางด้านการวิจัยและปัจจัยพื้นฐานทางการวิจัยที่มีคุณภาพ นำสู่การสร้างนวัตกรรมที่สามารถตอบสนองตามความต้องการของทุกภาคส่วนตั้งแต่เกษตรกร วิสาหกิจชุมชน ผู้ประกอบการขนาดกลางและขนาดย่อม และอุตสาหกรรมเพื่อเพิ่มศักยภาพในการแข่งขันทางการตลาดและทันต่อการเปลี่ยนแปลงของเศรษฐกิจโลก ปลาลูกผสมบึกสยามแม่โจ้ได้รุ่นที่ 2 ในปี 2555 และปลาลูกผสม Silver Catfish ในปี 2557 จากการเพาะเลี้ยงในบ่อดินได้ครั้งแรกของโลก จนสามารถผลิตลูกปลาได้เพียงพอกับความต้องการเพื่อพัฒนาอาชีพในระดับชุมชน โดยได้นำลูกปลาไปทำการเลี้ยงในระดับชุมชนจนสามารถเลี้ยงเป็นอาชีพได้สำเร็จในระดับหนึ่ง สามารถเพิ่มมูลค่าและสร้างเป็น Brand ของประเทศได้ในตลาดชั้นดี Premium grade ได้ จนสามารถส่งผลงานไส้กรอกปลาที่อุดมด้วยโอเมก้า 3 6 และ 9 จากผลงานและคุณค่าที่เป็นประโยชน์ดังกล่าวทีมงานจึงได้รับรางวัลอธิ รางวัล Silver Medal และ Special Award และ Special Award จาก Korea Invention Academy ในงาน International Warsaw Invention IWIS 2014, Warsaw Poland และส่งผลงานนวัตกรรมระบบการผลิตและการเพิ่มมูลค่าปลาหนังลูกผสมเพื่อชุมชน งานแสดง: The 8 th European Exhibition of Creativity and Innovation 2016 (EURO INVENT) วันที่ 19-21 พ.ค. 2559 ที่ประเทศโรมาเนีย หัวข้อในเข้าประกวด : Innovative Aquaculture System on Hybrid Catfish Production for Community: HCPC system. ได้รับรางวัล Excellence Diploma และ Special Price ของ Banat’s University of Agriculture Sciences and Veterinary Medicine “KING MICHAEL The 1 st of ROMANIA” จาก Timisoara และรางวัล Gold Medal ของงาน EURO INVENT ประเทศโรมาเนีย และรางวัล Special Award ของ Association of Polish inventors and Rationalizers จากประเทศโปแลนด์ และได้รับถ้วยรางวัล "Platinum Award" พระราชทานจากสมเด็จพระเทพฯ จากงานมหกรรมงานวิจัยแห่งชาติ 2559 เรื่อง นวัตกรรมระบบการผลิต และการเพิ่มมูลค่าปลาหนังลูกผสมเพื่อชุมชน อีกทั้งการแปรรูปเพิ่มมูลค่ายังสามารถตอบสนองนโยบายของรัฐบาลโครงการ อุตสาหกรรมอาหารเกษตรอินทรีย์ของ จ. เชียงใหม่ Northern Food Valley เพื่อให้ได้ผลิตภัณฑ์ที่ได้รับการยอมรับทั้งในระดับชาติและนานาชาติทางด้านเกษตรอินทรีย์ ซึ่งเป็นการสร้างโอกาส อาชีพ และรายได้อย่างยั่งยืนให้กับเกษตรกรและการสนับสนุนวิสาหกิจชุมชนได้อีกด้วย ประกอบกับมหาวิทยาลัยแม่โจ้เป็นมหาวิทยาลัยชั้นนำทางด้านเกษตรและประมงมาอย่างช้านาน อีกทั้งยังมีนโยบายในการพัฒนามหาวิทยาลัยสู่การเป็น Organic, Green and Eco University อีกด้วยปัจจุบันปลาหนังน้ำจืดได้รับความนิยมจากผู้บริโภคเป็นอย่างมาก เนื่องจากเป็นอาหารสุขภาพที่มีคุณค่าทางโภชนาการ เป็นแหล่งของโปรตีน วิตามิน แร่ธาตุ และกรดไขมันที่ดีกลุ่มโอเมก้า 3 ที่มีความสำคัญต่อการเจริญเติบโตและการพัฒนาของสมอง จึงทำให้มีการเพาะเลี้ยงปลาหนังลูกผสมมากขึ้นในประเทศไทย ปลาหนังลูกผสมที่พบในตลาดในประเทศ ได้แก่ ปลาสวาย ปลามรกต ปลาดอลลี่ และปลาลูกผสม เป็นต้น โดยในปี พ.ศ. 2550 พบว่า ตลาดในประเทศมีความต้องการปลากลุ่มนี้มูลค่าประมาณ 3 พันล้านบาท ส่วนในตลาดต่างประเทศ เช่น กลุ่มประเทศแถบยุโรป อเมริกา มาเลเซีย สิงคโปร์ มีความต้องการประมาณ 1-2 ล้านตัน/ปี อย่างไรก็ตามในปัจจุบันยังไม่สามารถผลิตลูกปลาที่มีสายพันธุ์ดีได้เพียงพอต่อความต้องการของผู้บริโภคที่เพิ่มมากขึ้นดังนั้นทีมวิจัยจึงได้พัฒนาปลาหนังสายพันธุ์ใหม่ขึ้นมาเพื่อส่งเสริมการเพาะเลี้ยงปลาหนังดังกล่าวในเชิงอาชีพ ให้แก่เกษตรกร และพัฒนาสู่การเลี้ยงในระดับอุตสาหกรรม เพื่อลดการนำเข้าและสนับสนุนการส่งออก ในขบวนการเลี้ยงปลาบึกและปลาหนังลูกผสม สามารถผลิตเป็นอาหารปลาสุขภาพสู่อินทรีย์ได้โดยการใช้อาหารธรรมชาติ เช่น สาหร่าย แพลงก์ตอน พืชน้ำ และพืช วัสดุจากจากท้องถิ่นที่เป็นอินทรีย์และเป็นอาหรปลอดภัย จะช่วยลดต้นทุนการผลิตเนื่องจากอาหารเม็ดมีราคาแพงและไม่คุ้มทุนในการผลิตปลา นอกจากนี้ส่วนที่เหลือจากการแล่เนื้อปลาที่ทิ้งเดิมยังสามารถแปรรูปเพิ่มมูลค่าได้ เช่น เครื่องใน และกระดูกปลาสามารถนำมาแปรรูปเป็นอาหารสัตว์ และสามารถสร้างเป็นรูปแบบตัวอย่าง การเรียนรู้การเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำแบบอินทรีย์ได้อีกด้วย นอกจากนี้มีการฝึกอบรมจัดตั้งบ่อสาธิตการเลี้ยงปลาดังกล่าวในระดับชุมชน ตลอดจนมีผู้มาศึกษาดูงาน ณ ฐานเรียนรู้ปีละกว่า 2,500 คน การดำเนินโครงการฐานเรียนรู้ปลาบึกลูกผสมบึกสยามแม่โจ้และอาหารปลอดภัยสู่อินทรีย์ต้นแบบ ประจำปี 2561 กำหนดเป้าหมายสอดคล้องประเด็นยุทธศาสตร์มหาวิทยาลัย การบูรณาการองค์ความรู้ เพื่อเพิ่มสมรรถนะของชุมชนและการสนองงานโครงการในพระราชดำริ เป็นแหล่งเรียนรู้ตลอดชีวิตของคนทุกระดับ พัฒนามหาวิทยาลัยให้เป็นศูนย์กลางการให้บริการตาม Roadmap และร้อยละของโครงการบริการวิชาการที่สอดคล้องกับยุทธศาสตร์การพัฒนามหาวิทยาลัยระยะ 15 ปี (Go-Eco-U) ดังนั้น เพื่อให้โครงการการพัฒนาและการเพิ่มมูลค่าอาหารสัตว์น้ำอินทรีย์ ประจำปี 2561 เป็นไปตามวัตถุประสงค์ และเป้าหมายของโครงการ จึงจำเป็นต้องดำเนินโครงการอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้การส่งเสริมเกษตรกรในเครือข่ายการผลิตปลาอินทรีย์ และเกษตรกรผู้เพาะสาหร่ายบรรลุตามเป้าหมายที่วางไว้ และลดผลกระทบด้านวัตถุดิบไม่เพียงพอต่อการพัฒนาและเพิ่มมูลค่าอาหารสัตว์น้ำอินทรีย์ในอนาคตได้