รายละเอียดโครงการ

ปัจจุบันกระแสการบริโภคอาหารอินทรีย์ (Organic Food) กำลังได้รับความนิยมอย่างแพร่ หลายทั้งในประเทศไทยและต่างประเทศ โดยจะให้ความสำคัญด้านความปลอดภัยของอาหารและกระบวนการผลิตที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม เนื่องจากผู้บริโภคในปัจจุบันเริ่มมีปัญหาด้านสุขภาพ เกิดอาการเจ็บป่วยที่เป็นผลมาจากสารพิษ สารเคมีที่ปนเปื้อนในอาหารและผลผลิตทางการเกษตร ส่งผลให้ผู้บริโภคหันมาบริโภคผลผลิตเกษตรอินทรีย์และให้ความสนใจดูแลสุขภาพของตัวเองมากขึ้น ภาคการเกษตรของไทยต้องเตรียมความพร้อมทางด้านการเกษตร เพื่อรองรับอัตราการบริโภคผลผลิตเกษตรอินทรีย์ที่เพิ่มขึ้น รวมถึงส่งเสริมธุรกิจการเกษตรในการผลักดันสินค้าเกษตรอินทรีย์สู่อุตสาหกรรมในต่างประเทศมากขึ้น เพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตของเกษตรกรและการสร้างความมั่นคงทางอาหาร ในขณะที่การขับเคลื่อนมหาวิทยาลัยให้มีบทบาทในการพัฒนาพื้นที่เป็นเป้าหมายสำคัญของงานวิจัยเชิงพื้นที่ (Area Based Collaboration : ABC) หากมหาวิทยาลัยสามารถบูรณาการการทำงานข้ามสาขาวิชาและข้ามคณะ เพื่อสามารถตอบโจทย์การพัฒนาของพื้นที่ได้ จะเป็นเครื่องพิสูจน์ถึงความสำคัญและความสามารถของมหาวิทยาลัย ในฐานะกลไกโครงสร้างสำคัญที่จะรองรับการพัฒนาในพื้นที่ต่อไปในอนาคต กรณีสันทรายโมเดล โจทย์เพื่อการทดลองทำงานบูรณาการของมหาวิทยาลัย คือ การเชื่อมโยงโซ่อุปทานข้าวอินทรีย์เพื่อให้เกษตรกรในอำเภอสันทราย จังหวัดเชียงใหม่ สามารถผลิตข้าวอินทรีย์ที่ได้รับการรับรองมาตรฐานและสามารถส่งออกหรือขายได้ในราคาสูง เป็นโจทย์ที่ท้าทายต่อการปรับระบบการทำงานภายในมหาวิทยาลัย เพื่อสร้างองค์ความรู้ที่จะสามารถส่งผลดีทั้งต่อการทำธุรกิจเกษตร และต่อการพัฒนาระบบบริหารจัดการในมหาวิทยาลัยอย่างยั่งยืน สิ่งแรกที่จะมุ่งทำแบบชี้เป้าคือ คณะทำงานต้องการที่จะเป็นผู้นำเกษตรกรในการปรับเปลี่ยนระบบมาผลิตเกษตรอินทรีย์ ดังนั้น คณะทำงานเราเลือกข้าวซึ่งเป็นผลผลิตหลักของชุมชนสันทราย วัตถุประสงค์คือ ปรับเปลี่ยนเป็นการผลิตข้าวอินทรีย์ ทั้งนี้เพื่อให้เกษตรกรชาวนามีรายได้อยู่ได้ คณะทำงานเราเริ่มดำเนินการตั้งแต่ 30 มกราคม 2561 โดยการเข้าไปประชุมแบบมีส่วนร่วมเพื่อเสริมสร้างความร่วมมือของชุมชนเกื้อหนุนชาวนาอินทรีย์ ภายใต้หมวด 7.2 การเสริมสร้างหรือจัดตั้งเครือข่าย (เกษตรและตลาด) ในโครงการหลักคือ สันทรายโมเดล ได้ผลจากการจัดกิจกรรมวิเคราะห์สถานการณ์ของพื้นที่เป้าหมายและกิจกรรมการสำรวจข้อมูล และคัดเลือกผู้นำชุมชน พบว่า ปัญหาด้านเศรษฐกิจของคนในของชุมชนพื้นที่เป้าหมายมีหลายเรื่อง เช่น ครอบครัวมีหนี้สินเพิ่มขึ้น มีรายรับน้อยกว่ารายจ่าย เป็นต้น สาเหตุของปัญหามีหลายประการ เช่นบางหมู่บ้านไม่มีที่ดินทำกิน และมีอาชีพรับจ้าง ทำให้มีรายจ่ายค่าอาหารสูง บางครอบครัวเป็น ชาวนาแต่ขายข้าวเปลือกราคาถูก (ข้าวเปลือก เหนี่ยวดิบราคากิโลกรัมละ 5 บาท) ขณะที่ทุกครอบครัวซื้อข้าวบริโภค (ซื้อข้าวเหนียว กิโลกรัมละ 25 บาท ข้าวเจ้า กิโลกรัมละ 30 บาท) จากความต่างของราคาข้าวดังกล่าวทำให้ ชาวนา และผู้บริโภคบางกลุ่มบางหมู่บ้าน มีความสนใจที่จะมาร่วมกันสร้างกลไกการตลาดข้าวและอาหารร่วมกัน โดยได้ดำเนินการ (1) ค้นหาแนวคิดและหน่วยจัดการกลางด้านข้าวที่ทำให้เกิดการสนับสนุนของกลุ่ม บริโภคที่อาศัยและทำงานอยู่ในพื้นที่อำเภอสันทรายและอำเภอใกล้เคียง เพื่อซื้อข้าวจากกลุ่มชาวนาในพื้นที่อำเภอสันทราย (2) ทำรวบรวมรายชื่อชาวนาและกลุ่มผู้บริโภคจากผู้มาประชุมที่สนใจเข้าร่วมเป็นสมาชิก และคณะทำงานหน่วยจัดการกลางด้านข้าว (วันที่ 9 มีนาคม 61 เวลา 10.00 สถานที่โรงสีข้าวของกลุ่มวิสาหกิจชุมชน จัดประชุมกลุ่มชาวนาในพื้นที่ตำบลหนองแหย่งเพื่อทำความเข้าใจและเขียนใบสมัครเข้าร่วมโครงชุมชนเกื้อหนุนชาวนา) และ (3) ได้ผู้เข้าร่วมกำหนดแผนการดำเนินงานและแผนปฏิบัติงานร่วมกันสู่ธุรกิจเกษตรข้าวอินทรีย์ ดังนั้น เพื่อให้การปรับเปลี่ยนเป็นการผลิตข้าวอินทรีย์เป็นไปได้อย่างยั่งยืน คณะทำงานต้องการถ่ายทอดแผนงานและองค์ความรู้สู่ผู้เกี่ยวข้อง โดยการเสริมสร้างเครือข่ายชาวนาแบบมีส่วนร่วม ยกระดับผู้ปลูกข้าวอินทรีย์เป็นผู้ประกอบการธุรกิจเกษตรข้าวอินทรีย์ โดยให้ความรู้และทำความเข้าใจต่อระบบการจัดการธุรกิจเกษตรข้าวอินทรีย์ ในบริบทอำเภอสันทราย จังหวัดเชียงใหม่ แบบครบวงจรทั้ง ๗ ระบบ ประกอบด้วย (๑) ระบบการจัดการธุรกิจเกษตร (๒) ระบบฐานข้อมูลข้าวอินทรีย์ (๓) ระบบการเพิ่มขีดความสามารถเกษตรกรและภาคี (๔) ระบบการจัดการเครือข่ายเกษตรกรและภาคี (๕) ระบบการบริหารจัดการเครือข่ายภาควิชาการ (๖) ระบบเรียนรู้และพัฒนาเทคโนโลยี นวัตกรรม (๗) ระบบการตลาดเพื่อสังคม