รายละเอียดโครงการ

ภาคเหนือตอนบนโดยเฉพาะอย่างยิ่งในพื้นที่สูงของจังหวัดเชียงใหม่ ถือได้ว่าเป็นพื้นที่ ๆ มีศักยภาพในการผลิตพืชผัก และผลไม้เมืองหนาวหลากหลายชนิด โดยเฉพาะอย่างยิ่ง สตรอเบอร์รี ซึ่งเป็นพืชที่สามารถเจริญเติบโดได้ดีในเขตพื้นที่สูงที่มีอากาศหนาวเย็นตลอดทั้งปี โดยไม้ผลเมืองหนาวชนิดนี้ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชได้ทรงพระราชทานให้แก่พี่น้องบนพื้นสูงเพื่อปลูกทดแทนฝิ่นและเป็นการสร้างรายได้ที่มั่นคง เหมาะสมกับภูมิสังคม ในแต่ละปีความต้องการของผู้บริโภคเป็นจำนวนมาก เนื่องจากเป็นผลไม้ที่มีความต้องการของผู้บริโภคที่สูง ราคาดีและให้ผลตอบแทนสูง จากข้อมูลพื้นที่การปลูกและผลตอบแทนจากสตรอว์เบอร์รี พบว่าประเทศไทยมีพื้นที่ปลูกสตรอว์เบอร์รีรวมกันทั่วประมาณ 4,000-5,000 ไร่ มีเกษตรกรผู้ปลูกสตรอว์เบอร์รีจำนวนประมาณ 2,000 ราย มีพื้นที่ปลูกประมาณ 3,000 ไร่ โดยอยู่ในพื้นที่ ต.บ่อแก้ว อ.สะเมิง จ.เชียงใหม่ ประมาณ 2,000 ไร่ ซึ่งเป็นพื้นที่ผลิตสตรอว์เบอร์รีที่ใหญ่ที่สุดของประเทศมีเกษตรกรที่ปลูกสตรอว์เบอร์รี มีปริมาณผลผลิตที่ออกสู่ตลาด ประมาณ 13,385 ตัน คิดเป็นมูลค่าทั้งสิ้นประมาณ 573.7 ล้านบาท สำหรับปริมาณผลผลิตในปีนี้ลดลงจากปีที่ผ่านมาเนื่องจากสภาพอากาศแปรปรวน และราคาลดลงด้วย (องค์การบริหารส่วนตำบลบ่อแก้ว, 2558) กาแฟ จัดว่าเป็นพืชเศรษฐกิจอีกชนิดหนึ่งที่สามารถสร้างรายได้ให้กับพี่น้องบนพื้นที่สูง เนื่องจากปัจจุบันผลผลิตกาแฟคุณภาพที่ป้อนเข้าสู่ตลาดยังมีน้อยอยู่และมีแนวโน้มของความต้องการที่เพิ่มสูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง นอกจากนี้แล้วพืชผักเมืองหนาวอีหลายชนิดก็สร้างรายได้ให้กับเกษตรกรบนพื้นที่เหล่าได้เช่นกัน อย่างไรก็ตามในปัจจุบันพื้นที่ที่การทำการปลูกสตรอว์เบอร์รี ในประเทศไทยส่วนใหญ่ได้มีการใช้สารป้องกันกำจัดโรคแมลง และวัชพืชรวมไปถึงการใช้ปุ๋ยเคมีเข้ามาเกี่ยวข้องในกระบวนการผลิตหลายขั้นตอน เริ่มตั้งแต่การเตรียมดินปลูกที่มีการเผาตอซังข้าว เศษซากพืชในแปลง ใส่ปุ๋ยเคมีรองพื้น การปลูกและการดูแลรักษาที่มีการใช้สารป้องกันกำจัดศัตรูพืชชนิดต่างในปริมาณที่มากเกินความจำเป็นจนก่อให้เกิดการตกค้างของสารเคมีในธรรมชาติ รวมไปจนถึงการเก็บรักษาผลผลิตที่มีการใช้สารบางชนิดช่วยในการยืดอายุการเก็บรักษาเพื่อการจำหน่าย โดยไม่คำนึงถึงสุขภาพของตนเองและผู้บริโภค และยังขาดการนำเทคโนโลยีที่เหมาะสมมาใช้เพื่อเพิ่มคุณภาพและปริมาณผลผลิตให้สอดคล้องกับความต้องการของผู้บริโภค และลดการใช้สารเคมีที่ก่อให้เกิดอันตรายทั้งต่อผู้ผลิต ผู้บริโภคและสิ่งแวดล้อม ดังนั้นการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมในการทำการเกษตรด้วยกรนำวิทยาการสมัยใหม่พร้อมทั้งองค์ความรู้จากงานวิจัยไปถ่ายทอดให้กับเกษตรกร การเพิ่มมูลค่าสินค้าตลอดห่วงโซ่อุปทาน การสร้างช่องทางในการขายและการสร้างความเข้มแข็งของกลุ่มเกษตรกรจึงเป็นเรื่องที่ต้องให้ความสำคัญในการพัฒนาให้เป็นไปในแนวทางเดียวกับการพัฒนาประเทศแบบ 4.0 นอกจากนี้ในช่วงหลายปีที่ผ่านมาหลายประเทศทั่วโลกประเทศไทย กำลังเผชิญปัญหาด้านความแปรปรวนของสภาพอากาศโลกไม่เว้นแม้แต่ที่ส่งผลต่อโดยตรงระบบการเกษตร ผลของการเปลี่ยนแปลงด้านสภาพแวดล้อมโลกนอกจากจะส่งผลกระทบต่อการเจริญเติบโตและผลผลิตแล้ว ยังก่อให้เกิดการอุบัติใหม่ของโรคและการแพร่ระบาดของโรคแมลงศัตรูพืชที่เกิดขึ้นอย่างรวดเร็วจนทำให้บางครั้งเกษตรกรต้องตัดสินใจใช้สารป้องกันกำจัดศัตรูพืชในปริมาณที่สูงกว่าอัตรากำหนดข้างฉลาก ส่งผลให้เกิดปัญหาตามมา คือ ความไม่ปลอดภัยของอาหาร จากผลการสุ่มตรวจผักและผลไม้ชนิดต่าง ๆ ที่วางขายบนในซูเปอร์มาร์เกตขนาดใหญ่หลายแห่งในเขตกรุงเทพมหานครและปริมณฑลในปี พ.ศ. 2559 โดยเครือข่ายเตือนภัยสารเคมีกำจัดศัตรูพืช (Thai-PAN: Thailand Pesticide Alert Network) พบว่า พริกแดง กะเพราะ คะน้า สตรอว์เบอร์รี เมลอน แก้วมังกร ฝรั่ง และมะละกอ มีสารเคมีที่เป็นอันตรายตกค้างในผลิตภัณฑ์เหล่านี้สูงเกินกว่ามาตรฐานความปลอดภัย และที่น่าตกใจคือหนึ่งในสี่ของผลผลิตที่ตรวจพบเป็นผลผลิตที่ได้รับรองมาตรฐานเกษตรปลอดภัยและเกษตรอินทรีย์ สิ่งเหล่านี้ที่เกิดขึ้นย่อมส่งผลกระทบโดยตรงทั้งต่อผู้ผลิต (เกษตรกร) ผู้บริโภค ในด้านสุขภาพรวมถึงหน่วยงานภาครัฐที่เป็นผู้รับผิดชอบโดยตรง และแน่นอนว่าคำถามที่จะตามมาคือแล้วจะมีผลผลิตจากที่ไหนและผลิตอย่างไรถึงจะสะอาดปลอดภัยมากกว่านี้ แนวทางหนึ่งที่จะช่วยลดปัญหาข้างต้นลงได้และเพิ่มคุณภาพผลผลิตที่มีความปลอดภัยสูง สิ่งที่กล่าวมาเหล่านี้ก่อให้เกิดความไม่สมดุลในเคมีและกายภาพของดิน รวมไปถึงสภาพแวดล้อมที่ใช้ปลูกพืชรวมทั้งผู้บริโภคด้วย เช่น การสูญเสียความสามารถในการดูดซับแร่ธาตุอาหารต่าง ๆ ในดินของสตรอว์เบอร์รี ทำให้ผลผลิตมีแร่ธาตุและวิตามินต่ำ เป็นผลทำให้เกิดการขาดแคลนธาตุอาหารรองของพืช ทำให้จุลลินทรีย์ สิ่งมีชีวิตที่มีประโยชน์ในดินนั้นสูญหายและไร้สมรรถภาพ ทำลายแมลงปฏิปักษ์ที่สำคัญ ส่งผลให้สตรอว์เบอร์รีอ่อนแอขาดภูมิต้านทานโรค และทำให้การคุกคามของแมลง เชื้อโรคเกิดขึ้นได้ง่าย และที่สำคัญคือการทำให้ขาดความสมดุลในพื้นที่ทำการเกษตร ตลอดจนการเพิ่มต้นทุนการผลิตเกินความจำเป็นไม่สอดคล้องกับรายได้ และสุขภาพเสื่อมโทรม ซึ่งเป็นผลกระทบจากการใช้สารเคมีเกษตร ความไม่สมดุลนี้เป็นจุดเริ่มที่ก่อให้เกิดความเสียหายอย่างต่อเนื่องเป็นอันตรายอย่างยิ่ง ผลเสียที่เกิดจากการใช้สารเคมีดังกล่าวก่อให้เกิดวิกฤติในห่วงโซ่อาหาร และระบบชีวะพันธ์ทางการเกษตร ซึ่งจะก่อให้เกิดปัญหาทางสุขภาพแก่เกษตรกร ผู้บริโภค สิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดล้อมอย่างยิ่งในโลกปัจจุบัน ถ้าหากปัญหาเหล่านี้ไม่ได้รับการแก้ไขปัญหาก็จะเพิ่มทวีขึ้นจนยากที่จะเยียวยาแก้ไขได้ ดังนั้นหนทางหนึ่งที่จะแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้นอย่างเบ็ดเสร็จก็คือ “การทำการเกษตรภายใต้ระบบการสร้างสมดุลในพื้นที่ทำการเกษตร ด้วยการปรับเปลี่ยนวิถีการทำงานด้านการเกษตรให้อยู่บนพื้นฐานความพอเพียง ใช้วัสดุต่าง ๆ ที่เหลือใช้นำกลับมาทำให้เกิดประโยชน์สูงสุด ระบบการเกษตรแบบอินทรีย์จึงเป็นแนวทางหนึ่งที่จะก่อให้เกิดความยั่งยืนต่อไป ในการผลิตสตรอว์เบอร์รีภายใต้เกษตรอินทรีย์นั้นยังไม่มีรายงานอย่างชัดเจน เนื่องจากคนส่วนใหญ่มีความเข้าใจว่าการผลิตสตรอว์เบอร์รีนั้นจะต้องใช้สารเคมีเท่านั้น ดังนั้นโครงการนี้จึงมุ่งเน้นการผลิตสตรอว์เบอร์รีปลอดภัยเพื่อนำไปสู่เกษตรอินทรีย์โดยใช้พื้นที่มหาวิทยาลัยแม่โจ้เป็นศูนย์กลางการศึกษาการปลูกสตรอว์เบอร์รีในระบบเกษตรอินทรีย์แบบครบวงจร ตั้งแต่การผลิตไหล รวมไปถึงวิธีการปลูกและดูแลรักษาและบูรณาการร่วมกับองค์การบริหารส่วนตำบลบ่อแก้ว อำเภอสะเมิง จังหวัดเชียงใหม่ ถือเป็นการสร้างทางเลือกใหม่ให้เกษตรกรในการปลูกสตรอว์เบอร์รีในระบบปลอดภัยและเกษตรอินทรีย์ที่จะสามารถนำไปใช้ได้อย่างแท้จริงและเห็นผล และยังลดการนำเข้าปุ๋ยและสารเคมีจากต่างประเทศ รวมทั้งการส่งเสริมความปลอดภัยด้านอาหารและสุขภาพที่ดีทั้งผู้ผลิตและผู้บริโภค