รายละเอียดโครงการ

สถิติพื้นที่ป่าไม้ของประเทศไทย นับจากปี 2504 พบว่ามีพื้นที่ป่าไม้อยู่ 171.02 ล้านไร่ หรือร้อยละ 53.33 ของพื้นที่ประเทศ แต่ในปี 2557 ประเทศไทยมีพื้นที่ป่าเหลือเพียง 102.28 ล้านไร่ หรือร้อยละ 31.62 โดยพื้นที่ป่าของจังหวัดเชียงใหม่มี 9.68 ล้านไร่ (กรมป่าไม้ 2559) ซึ่งนับว่าเป็นพื้นที่ที่สำคัญในเรื่องของการให้บริการทางระบบนิเวศ เป็นแหล่งต้นน้ำ และความหลากหลายทางชีวภาพที่สำคัญของชาติ ในขณะเดียวกันประชาชนที่อาศัยอยู่ในเขตพื้นที่ป่าไม้มีอยู่เป็นจำนวนมาก ภายใต้การควบคุมดูแลของโครงการพระราชดำริ สำนักบริหารพื้นที่อนุรักษ์ที่ 16 (เชียงใหม่) มีวัตถุประสงค์เพื่อส่งเสริมอาชีพและเพิ่มศักยภาพ ด้านการเกษตรกรรม อนุรักษ์และฟื้นฟูสภาพป่าต้นน้ำ สร้างความชุ่มชื้น พัฒนาคุณภาพชีวิตของราษฎรให้สามารถดำรงชีวิตอยู่ได้โดยไม่เดือดร้อนสามารถดำรงชีพอยู่กับป่าได้อย่างเกื้อกูล บนพื้นฐานของความพอเพียงตามวิถีชีวิต ผ่านกิจกรรมอันหลากหลาย ทั้งการส่งเสริมอาชีพและการเกษตร การส่งเสริมให้เกษตรกรปลูกกาแฟร่วมกับป่าในรูปแบบกาแฟอินทรีย์ จะเป็นการอนุรักษ์และฟื้นฟูป่าต้นนํ้า อันจะเป็นการยกระดับคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นของเกษตรกร และเสริมสร้างชุมชนให้มีความเข้มแข็ง ถือว่าเป็นกลุยทธ์ที่จะทำให้เกษตรกรและชาวบ้านในชุมชนหวงแหนรักป่า ฟื้นฟูป่าให้กลับมาสมบูรณ์ กาแฟอาราบิก้า (Coffea arabica L.) เป็นพืชอุตสาหกรรมที่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจโลก ซึ่งมีประเทศมากกว่า 50 ประเทศ ปลูกกาแฟอาราบิก้า เป็นสินค้าส่งออก หรือประมาณ 70-75 เปอร์เซ็นต์ของผลผลิตกาแฟโลก เนื่องจากเป็นกาแฟที่มีรสชาติดี (Flavour) และมีกลิ่น (Aroma) หอมชวนดื่ม เจริญเติบโตได้ดีในสภาพพื้นที่บนที่สูง และมีอากาศหนาวเย็นทางภาคเหนือ การปลูกกาแฟอาราบิก้า ในรูปแบบอินทรีย์ ที่ให้ความสำคัญในเรื่องของคุณภาพผลผลิต และรูปแบบการปลูกให้มีคุณค่าสูง จากการศึกษาพบว่าปลูกกาแฟอาราบิก้าร่วมกับป่านั้นมีคุณภาพของเมล็ดในด้านของขนาดและน้ำหนักสูงกว่าการปลูกแบบพื้นที่โล่งแจ้ง ซึ่งหากมีการเปิดพื้นที่เรือนยอดป่าเพื่อเพิ่มจำนวนต้นต่อพื้นที่อาจะส่งผลให้คุณภาพของเมล็ดลดลง (วิชญ์ภาส และ คณะ, 2560) ถึงแม้ว่าในช่วงเวลาที่ผ่านมา พื้นที่ภาคเหนือมีพื้นที่ให้ผลผลิตเพิ่มขึ้น จาก 34,180 ไร่ ในปี 2553/54 เป็น 62,152 ไร่ ในปี 2557/58 หรือเพิ่มขึ้นร้อยละ 16.53 ผลผลิตเพิ่มจาก 5,339 ตัน ในปี 2553/54 เป็น 8,929 ตัน ในปี 2557/58 หรือเพิ่มขึ้นร้อยละ 13.99 เนื่องจากภาครัฐและเอกชน มีโครงการส่งเสริมให้ปลูกกาแฟเพิ่มในสวนไม้ผล ไม้ยืนต้น และพื้นที่ป่าชุมชน เริ่มให้ผลผลิต แต่เมื่อพิจารณาในส่วนของผลผลิตต่อไร่ พบว่าลดลงจาก 156 กิโลกรัม ในปี 2553/54 เหลือ 144 กิโลกรัม ในปี 2557/58 หรือลดลงร้อยละ 2.10 เนื่องจากสภาพอากาศแห้งแล้ง ในช่วงกาแฟกำลังออกดอก ทำให้กาแฟติดผลลดลง จากสถานการณ์ดังกล่าวจึงมีความจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องมีการส่งเสริมการผลิตกาแฟอินทรีย์ที่ปลูกร่วมกับป่าอย่างจริงจัง รอบคอบ และให้เกิดผลอย่างเป็นรูปธรรม ให้เกษตรกรมีความรู้ความเข้าใจในในทุกกระบวนการ ได้ผลผลิตคุณภาพสูง ในขณะเดียวกันจะต้องมีฐานข้อมูลเชิงพื้นที่ทั้ง ลักษณะภูมิประเทศ คุณสมบัติดิน และภูมิอากาศเฉพาะถิ่น รวมถึง โรค และแมลงศัตรูพืช ที่จะสร้างความแตกต่างของคุณภาพกาแฟในแต่ละถิ่น รวมถึงสามารถติดตามการปลูกและการส่งเสริมให้เป็นไปในทิศทางที่เหมาะสมลดการกระทบกระเทือนต่อระบบนิเวศ และเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมมากที่สุด การพัฒนากาแฟอินทรีย์คุณภาพสูง การส่งเสริมให้มีการจัดการสภาพแปลงปลูกกาแฟเดิมสู่การผลิตแบบอินทรีย์ แปลงสาธิตการปลูกกาแฟ และการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ของเกษตรกรเกี่ยวกับการผลิตกาแฟอินทรีย์และการเข้าใจถึงคุณภาพ ความแตกต่างของรสชาติกาแฟแต่ละแหล่งปลูก โดยกิจกรรมแลกเปลี่ยนเรียนรู้จะมีการให้ความรู้เกี่ยวกับคุณภาพของเมล็ดกาแฟ ทั้งในเชิงคุณภาพ เช่น ขนาด ความสม่ำเสมอของเมล็ด และในแง่ของรสชาติจะมีการ cupping test กาแฟของเกษตรกร ซึ่งคาดว่าจะทำให้เกษตรกรเข้าใจและมีความต้องการปรับเปลี่ยนสู่การผลิตแบบอินทรีย์ อีกทั้งโครงการยังได้จัดทำแผนที่พื้นที่ปลูกกาแฟอินทรีย์ โดยเน้นเกษตรกรที่มีพื้นที่ทำการเพาะปลูกพืชภายใต้โครงการพระราชดำริจังหวัดเชียงใหม่เพื่อส่งเสริมให้เกิดการยกระดับการผลิตกาแฟอินทรีย์ ลดการปนเปื้อนของสารเคมีในพื้นที่ป่าต้นน้ำ ปรับปรุงประสิทธิภาพการผลิตด้านการเกษตร คงไว้ซึ่งความหลากหลายทางชีวภาพ และการใช้ประโยชน์พื้นที่อย่างยั่งยืน